Nhu Le: Quý vị có thể bắt đầu câu chuyện bằng cách kể cho tôi nghe quý vi sinh ở đâu và khi nào? Cho tôi biết cuộc sống chung của quý vị tại Portland?
Lan Pham: Khi ở Việt Nam cô được sinh ở Bến Tre, Miền Nam - Việt Nam. Cô sinh năm 1973, 10 tây tháng 10. Cuộc sống của cô ở Portland là bây giờ cô đã đi học đại học ra rồi cô đi làm cho bệnh viện Kaiser Permanente của Medical Center, Clackamas Oregon. Cô làm trong Medical Lab của bệnh viện.
NL: Hoàn cảnh nào đã mang quý vị tới Portland? Có những tổ chức, người thân trong gia đình, hay bạn bè nào đã giúp đỡ quý vị xây dựng mái ấm tại Mỹ không? Người bảo lãnh quý vị là ai? Tại sao quý vị đến và sống tại thành phố Portland này mà không phải thành phố khác?
LP: Cô qua đây tại cô gặp chồng cô đó, rồi bảo lãnh cô qua đây.
NL: Ấn tượng đầu tiên của quý vị về Portland là gì?
LP: Từ bên Việt Nam qua bên này khí hậu ấn tượng nhất là nó lạnh. Nó lạnh mà nó mát mẻ. Nói chung là mưa nắng thì cũng ôn hoà, khí hậu nó dễ chịu. Rồi thấy bông hoa, cây cối xanh tươi thì thích. Thích lắm, người Portland thì cũng friendly, cũng dễ thương. Nói chung là hiền hoà, cô thích.
NL: Xin quý vị miêu tả khu dân cư của quý vị tại Portland khi quý vị mới bước chân tới đây. Quý vị có cảm thấy bị cô lập hoặc quý vị có thấy người Mỹ gốc Việt nào ở gần đây không?
LP: Hồi cô qua thì nhà thì cũng có nhưng mà thưa thớt hơn. Bây giờ nhà mọc lên nhiều hơn. Hồi đó cô ở đường 139th với Foster thì nhà cũng còn thưa thưa cái sau này phía trong xây lên quá chừng luôn. Dân số cũng tăng nhiều Hồi lúc đó cô thấy ở đó thì cũng có một người đối diện là một người Việt Nam, ngay góc đường là người Việt Nam thì nói chung mình cũng đi học rồi mình đi về nhà, cũng không tiếp xúc nhiều với hàng xóm. Thành ra cũng ít có biết hàng xóm lắm. Thành ra không có cảm giác bị cô lập nhưng mà lúc mới qua thì tiếng Anh mình không giỏi thì mình cảm giác có thể gọi là cô lập, ngôn ngữ không phải của mình đó con. Nó còn khó.
NL: Quý vị có thấy khó khăn để hội nhập với cuộc sống ở đây không? Một số thách thức quý vị gặp phải là gì?
LP: Như cô nói thì language barrier; ngôn ngữ là thứ nhất. Thứ hai là mình mới qua, nên phương tiện đi lại, mình không có lái xe được đó rồi mình cảm thấy mình buồn, mình chán. Thứ ba là bây giờ thì mình quen rồi nhưng mà lúc trước mình thấy người Mỹ, mình cũng hơi sợ sợ. Tại vì họ nói gì mình cũng không hiểu. Mình sợ nghe lắm, mình sợ người ta nói gì mình cũng không biết hết. Hồi đó cô nhớ là cô đi thư viện học bài, mình trốn ngay mấy cái gốc cô học, cô sợ gặp mấy người Mỹ. Trong thư viện người ta hỏi gì mình cũng không biết. Cảm giác đó thì khó hoà nhập, tại vì mình thì nó Hi, Hello, How Are You, nói một hồi mình không hiểu gì hết cái mình trốn mình đi mất tiêu. Sợ, đi shopping người ta hỏi có cần giúp gì không mà không biết nói gì nên đi mất tiêu luôn.
NL: Quý vị có biết những sự kiện nào đã mang người Việt đến gần với nhau không? Quý vị có biết cụ thể những nơi nào mà người Việt hay tập hợp không? Có nhà hàng, cửa hàng, hoặc các tổ chức tôn giáo nào mà gia đình quý vị đặc biệt thường xuyên đến không? Quý vị biết bằng cách nào mà khu phố của quý vị thay đổi không?
LP Có những dịp Tết này kia đó, cô thì cô cũng hay đi hát cho Cộng Đồng, rồi đi hát cho mấy cái Hội Đoàn của mấy cô chú Cựu Sỹ Quan đó. Thì thấy những buổi tiệc tết hay những buổi họp mặt đó là những người Việt tụ lại với nhau. Chùa nữa, cô hay đi Chùa. Cô gặp cũng nhiều người, thành ra những cơ hội để mình gặp và tiếp xúc, biết nhau, có nhiều người mình không có biết. Mà bây giờ mình biết được nhiều người lắm thì nhờ những hội đoàn đó, cộng đồng, Chùa, hay những cái người Cựu Quân Nhân đó con.
NL: Quý vị đã làm công việc gì và quý vị có thể so sánh công việc đó với công việc quý vị đã làm ở Việt Nam nó giống và khác nhau như thế nào?
LP: Ở Việt Nam là cô làm Registered Nurse ở Bệnh Viện Nhi Đồng đó. Môi trường làm việc ở Việt Nam với ở đây thì totally different. Khác lắm, khác lắm. Bên này đi làm bây giờ cô làm không có tiếp xúc với bệnh nhân bởi vì cô làm dưới phòng xét nghiệm thôi, cô coi mấy cái phẩm nghiệm đó rồi đưa kết quả ra thôi chứ cô không có tiếp xúc với bệnh nhân. Nhưng mà khi cô đi bác sĩ rồi gặp y tá này kia thì cái cách mà người ta đối xử với bệnh nhân nó khác lắm. Bên Việt Nam, mặc dù cô rất là calm, là không có nóng. Giống như cô thấy những người bạn đồng nghiệp hồi xưa cô cũng chán lắm. Cô làm rồi cô thấy họ đối xử với bệnh nhân, họ nạt đó. Có nhiều khi cô không có thích, cô cũng hay nói lắm mà cô chán. Lúc đó cô làm được mấy năm rồi cô cũng nghỉ cho đến khi cô qua đây luôn đó. Tại cô thấy môi trường làm việc nó không có thoải mái giống như bên này. Bên này cho bệnh nhân thật lòng là một cơ hội là mình đi tới bác sĩ là mình được vỗ về, an ủi, trị bệnh còn đi tới bên đó là cô không biết nói sao hết nhưng cái đó là sự thật đó con.
Đánh bệnh nhân thì cô không có chứng kiến nhưng mà họ nạt bệnh nhân dữ lắm. Y tá bên Việt Nam đâu phải ai cũng đi học bốn năm hay là có trình độ mà có tâm lý để mà nói chuyện với bệnh nhân đâu. Thật ra là cô làm đó nhưng mà cô là không có trong số đó. Cũng có những người bạn hiền hậu, còn mấy người Y Tá hay Bác Sĩ thì họ nạt bệnh nhân dữ lắm. Như là, “Sao con bà sốt bà không chịu mở quần áo ra? Mà bà cứ đứng đó nhìn nhìn.” Y Tá làm không có take care bệnh nhân từ đầu đến cuối, Y Tá chỉ chích thuốc, đo nhiệt độ cho bệnh nhân chứ không có take care như bên này mà người ta lo từng miếng ra giường, miếng lót hay là thay đồ khi mà bệnh nhân đi tiểu này kia là bên Việt Nam không có. Totally different là vậy đó
Bên Việt Nam có cái là nó cực, một ca trực là 3-4 Y Tá mà tới mấy chục bệnh nhân lận. Một phòng đông nghẹt vậy đó, hai ba giường rồi cha mẹ nằm chung, rồi nằm đất. Đông lắm, cô có nhiều hình ảnh cô để lại lắm. Kể là kể một ngày chưa hết.
NL: Quý vị nuôi dạy con ở Portland như thế nào? Nếu con của quý vị học trường công Portland, quý vị thấy nó tốt không?
LP: Cô có hai đứa con trai. Cô thấy bên Việt Nam thì hồi đó mình cũng không trưởng thành để mình biết là mình có con rồi mình giáo dục sao nhưng mà bên này thì mình thấy nó tốt chứ. Nói chung người ta nói nó tự do nhưng mà tuỳ gia đình nữa. Con của cô thì nó cũng nghe lời, nó cũng học khá. Thằng lớn nó đi Air Force đó con, nó đi học rồi nó vào chương trình Air Force luôn đó. Cô thấy bên này nó phóng khoáng hơn, nó relaxed hơn bên Việt Nam. Nó không phải là con phải nghe lời mẹ học cái này, con phải nghe lời mẹ học cái kia. Nó muốn học gì cô cho học cái đó. Hễ mình là người tốt thôi, chứ đừng có ăn chơi hay là tụ tập thì cái đó là không được. Chơi với bạn tốt rồi có đi học cũng nghe lời. Nhiều khi nó cũng thoát bát nhưng cô nghĩ Mỹ nó lỏng hơn Việt Nam. Việt Nam thì cha mẹ giống dictator, muốn con mình phải nghe. Cô thì cô không như vậy, nhưng mà Bác Tháo lớn hơn cô 10 mấy tuổi thì nó sẽ khác. Cô thoải mái hơn.
NL: Những vấn đề kinh tế và xã hội nào đáng chú ý nhất trong cộng đồng người Việt, hay với người tị nạn nói chung ? Các chương trình của thành phố, tiểu bang hoặc liên bang có thể giúp nhiều cho các vấn đề này không?
LP: Cô nghĩ là việc bầu cử. Thì người Việt, điển hình như ở trong nhà cô mấy người lớn tuổi mặc dù họ là những người công dân Mỹ nhưng mà ít có bầu cử lắm. Không phải là bầu tổng thống không đâu, mà bầu cho thành phố hay tiểu bang như các nghị viện, mấy cái mayor này kia rồi đó. Đại khái như người lớn tuổi không có biết, thứ nhất là không có biết tiếng anh, thứ hai là thư gửi về họ không biết. Mấy cái đó thì đáng quan tâm tại vì nó cũng quan trọng lắm. Với lại cô mới nghe cái điều tra dân số á thì cô mới nghe ở bên APANO nói cũng như là người Việt Nam mình không có quan tâm cho lắm. Thành ra bị lỏng lẻo mấy cái phần đó, người Việt Nam mình ít có quan tâm mấy cái phần xã hội đó. Có lẻ họ chỉ lo cho gia đình - có ăn, có mặc thôi. Họ không có lo chuyện xã hội đó.
NL: Những vấn đề của xã hội (cụ thể ở Portland) hoặc vấn đề về chính trị địa phương nào mà quý vị thấy là quan trọng nhất đối với cộng đồng người Việt?
LP: Cô không biết cô có nên nói trong đây không, thì chuyện như là treo cờ đỏ này kia vậy đó. Mình thì không muốn cờ Cộng Sản treo ở mấy trường học, mình chỉ muốn lá cờ tự do của mình đưa lên thôi. Cộng Đồng cũng nhiều lần tới trường học yêu cầu họ gở xuống thì có trường họ cũng làm, còn có trường thì mình cũng phải chờ một thời gian. Như mấy trường lớn đại học thì mình cũng phải chờ. Như trường Oregon State University (OSU) trên đó đó. Còn mấy cái trường high school thì ok.
NL: How is the Vietnamese-American community in Portland changing? Do you worry about younger generations of Vietnamese-Americans?
Cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở Portland thay đổi như thế nào? Quý vị có lo lắng về thế hệ trẻ người Mỹ gốc Việt?
LP: Cô thấy có chứ, cũng nhiều. Cô nhớ lúc đó trước khi mà cô chưa hoạt động Cộng Đồng nhiều, chưa có part of cái member của Cộng Đồng thì cô đi cô thấy thì cô đi cô thấy nó vắng vẻ hơn bây giờ. Bây giờ cô thấy mọi người đi tới sinh hoạt nhiều hơn. Có lẻ là những người họ mới qua thì họ hòa nhập, có thể là bây giờ người Việt đông dân hơn nên thành ra họ đi nhiều.
NL: Hiện tại quý vị và đất nước Việt Nam như thế nào? Quý vị có quay lại thăm không? Quý vị có giữ liên lạc với người thân không?
LP: Cô qua đây cũng mới 20 năm. Nói chung là cũng lâu mà cũng không lâu lắm. Từ khi đi tới giờ, cô chỉ về có một lần năm 2009. Nhưng mà cảm giác không thích. Cô thì cô còn em với Dì ở bên đó nhưng mà cô cũng không định đi về nữa. Tự nhiên cô thấy không có thích nữa. Ba mẹ cô thì ở bên này, em cũng có. Cô về cũng 10 năm rồi, cô không đi nữa.
NL: Quý vị có bất cứ điều gì chúng tôi chưa hỏi mà quý vị muốn chia sẻ không? Quý vị có bất kỳ kinh nghiệm nào khác mà quý vị muốn được lưu giữ trong dự án ghi lại hồi niệm qua cách truyền miệng hay không?
LP: Thế hệ trẻ sau này thì Tiếng Việt nó nên duy trì để bảo tồn văn hoá của Việt Nam. Giống như những trường đại học có những nhóm học sinh người Việt thì trường nên tổ chức những cái buổi tổ chức lễ hội truyền thống Tết hay gì đó để giữ vững truyền thống của người Việt Nam, để cho biết tổ tiên vậy thôi. Cô sợ sau này khi lớn lên thì sẽ mất gốc hết.
Nhu Le: Could you start by telling us where and when you were born and giving us a brief overview of your life here in Portland?
Lan Phạm: When in Vietnam, I was born in Bến Tre, in South Vietnam. I was born in 1973, October 10th. My life in Portland is that I have gone to university and then went to work for Kaiser Permanente Hospital’s medical center in Clackamas, Oregon. I work in the hospital's medical lab.
NL: What were the circumstances that brought you to Portland? Are there organizations, family members, or friends who helped your family establish itself in the United States? Who was your sponsor? Why did you come to the city of Portland specifically?
LP: I came here because I met my husband, and then he brought me over.
NL: What were your first impressions of Portland?
LP: Coming from Vietnam to Portland, the most impressive climate is that it is cold. It is cold and it is chilling. In general, the rain and sun are fair, the climate is comfortable. Then I saw the flowers and the green plants and I started to like it. I love it—Portlanders are friendly and cute. Generally gentle, I like it.
NL: Describe the neighborhood in Portland you first settled in. Did you feel isolated or were there other Vietnamese Americans nearby?
LP: When I came over, there were houses but it was sparse. Now, there are more houses. Back then, I was on 139th Street and Foster, but the houses were still meager—now they have built a lot of houses in that neighborhood. The population increased a lot. At that time, there was also a person who was Vietnamese living across from me. At the corner of the street there were Vietnamese people. In general, I went to school and then I went home. So I knew very few of my neighbors. I do not feel isolated, but when I first came here, I was not good at English, I felt like I could call it isolation. The language is not mine, it was hard.
NL: Was it hard to adjust to life in America? What were some of the challenges you faced?
LP: As I said, the language barrier. Language is the first. Second, the means of transportation. I could not drive anywhere, so I felt unhappy and bored. Thirdly, I am used to it now, but when I saw Americans before, I was a little startled because I did not get what they were saying. I was afraid to listen, I was stunned when people said anything that I did not know. Back then, I remember that I went to the library to study. I immediately escaped by sitting in a corner, I was nervous to meet some Americans. That feeling is difficult to integrate, because American people said, “Hi, hello, how are you,” and for a while I did not comprehend anything else they were trying to tell me. Then when I was going shopping, somebody asked if I needed any help but I did not know what to say so I just wandered away.
NL: What events brought people together in the Vietnamese community? Were there particular places in particular where they gathered? Were there restaurants, shops, or religious institutions that your family particularly frequented? In what ways has the neighborhood changed since then?
LP: During Tet celebrations and all that, I often sing for the community, then sing for the unions of the old Vietnamese officers' events. I observe that the Tet party or such events are where Vietnamese people assemble. Temple, I often go to the temple. I met many people, so the opportunity for me to meet and socialize, to know each other. There are many people I do not know, but now I know a lot of people thanks to those associations, communities, temples, or the veterans.
NL: What kind of work did you do and how did it compare to the work you did in Vietnam?
LP: In Vietnam, I worked as a registered nurse at the Children's Hospital. The working environment in Vietnam and here are different. Very different, very different. The environment that I work in currently, I do not have contact with patients because I work in the lab only, I do the tests and then return the results, but I have no contact with the patients. But when I went to the doctor and met the nurse and all that, the way people treated their patients was different. In Vietnam, although I am very calm, I am not quick-tempered. Like when I saw my old coworkers, I was very tired of them. I worked as a nurse and I saw them handling the patients, they bully the patients. There are times when I did not like it and I confronted them. At that time, I had worked for a few years and then I took a break until I came here because I found the work environment uncomfortable. Here, the healthcare workers give the patient a genuine opportunity to go to the doctor and they are comforted and cured.
I did not witness the nurses bullying the patients, but they bully the patients very badly. Vietnamese nurses sometimes do not go to school for four years or have the skills to communicate with patients. The nurse does not take patient care from start to finish, the nurse only injects drugs, measures the temperature for the patient, but without taking care like in America. In general, the healthcare field in America takes care of each piece of bedding, pads, or changing clothes when patients urinate here, and there is the same in Vietnam. That's how different it is. In Vietnam, it is very extreme, [during] one shift there are three to four nurses and dozens of patients. A room is so crowded, two or three beds and patients lie together, then lie on the ground. Very crowded, I have many scenes I have left out. One day is not enough for me to tell the stories.
NL: What was it like to raise children in Portland? If they attended Portland Public Schools, was that a positive experience?
LP: I have two sons. I noticed that in Vietnam, at that time I was not grown up enough to know how to educate a child, but I think the education here is high quality. Sometimes, people say education here is lightly weighted, but it depends on the family too. My children obeyed, they study in school quite well. The older boy went to school and he joined the Air Force program. I found that American education is more relaxed, more relaxed than Vietnam. It is not that they have to listen to what I say. My sons may do whatever they choose, I do not force them. As long as they are good people, do not do drugs or hang out—that is not allowed. Hang out with good friends, then go to school and obey. In Vietnam, parents are like dictators—they want their children to listen. I am not like that, but my husband, Mr. Tháo, is ten years older than me so there is a difference between our ways of educating our children. I am more relaxed.
NL: What social and economic issues are most significant in the Vietnamese community, or with refugees more generally? Could city, state, or federal programs do more to address these issues?
LP: I believe in the election. Vietnamese people—in my family, for example—older people, although they are American citizens, there is very little election participation. Not only for the president but also for the city or the state like parliament, the mayor and all that. It is almost like the elders do not know. The first [reason] is that they do not understand English, the second is a letter sent to them, they do not understand. These are very important. Besides, when I first heard about the census, I heard from APANO [Asian Pacific American Network of Oregon] that Vietnamese people did not really bother about it. Therefore, those Vietnamese people are less interested in those parts of the society. Maybe they just take care of their family, eat and dress. They do not worry about society much.
NL: What local (Portland-specific) public or political issues are most important to the Vietnamese community?
LP: I do not know if I should say it here, but it is like hanging the red communist flag and all that. We do not want the communist flag hanging in the schools, we only want our Vietnamese liberty flag. The community goes to schools many times to request them to take it down, there are schools that do, and some schools it has to remain a while. Like the big universities, we have to pause. Like Oregon State University [OSU] up in Corvallis. But the high schools are okay.
NL: How is the Vietnamese American community in Portland changing? Do you worry about younger generations of Vietnamese-Americans?
LP: I see, there are many. I recalled that when I had not been active in the community, I was not a part of the community. When I went to events, I observed it was more deserted than now. Now I notice people going to activities more. Probably the Vietnamese people who just came over to the United States, they joined, they integrated, perhaps now the Vietnamese are more populous so they go a lot.
NL: What is your relationship with the country of Vietnam today? Do you go back to visit? Do you stay in touch with relatives?
LP: I came here only twenty years ago. Generally, it was a long time, but it was not very long. From then until now, I only went back once in 2009. But I did not like it. I have a sister and auntie over there, but I do not intend to go back anymore. Suddenly, I just did not like it anymore. My parents are in America, my sister as well.
NL: Is there anything we have not asked about that you would like to discuss? Do you have any additional experiences that you would like to be preserved in these oral histories?
LP: The younger generation should maintain Vietnamese language to preserve Vietnam's culture. Like universities with groups of Vietnamese students, they should hold traditional Tet festivals or something to uphold the traditions of the Vietnamese people, to let them connect with their ancestors. I am afraid that when they grow up, they will lose their roots.