Xuannha Truong Vo: Quý vị có thể bắt đầu câu chuyện bằng cách kể cho tôi nghe quý vi sinh ở đâu và khi nào? Cho tôi biết cuộc sống chung của quý vị tại Portland?
Ken Truong: Tôi sinh ở vn 3/12/1948. Tôi qua Mỹ năm 1979 theo diện tị nạn vượt biên. chú vượt biên lần thứ 3: ưu tiên 1 là cho người làm cho mỹ, ưu tiên 2 là cha mẹ bảo lãnh con, ưu tiên 3 là người đã làm cho Việt nam cộng hoà.
XV: Hoàn cảnh nào đã mang quý vị tới Portland?
KT: Đi vượt biên từ vn qua mã lai rồi qua Mỹ. Có người bạn thân đi trước bảo lãnh, ông chủ Fubonn á. Chú với ổng cùng là người Việt gốc Hoa. Họ đi trước được tàu Ấn Độ vớt rồi qua Nhật rồi qua Mỹ. Chú liên lạc lúc chú ở trại. Lúc đi có mấy người có con bên Mỹ với Úc họ cho thông tin.
XV: Có những tổ chức, người thân trong gia đình, hay bạn bè nào đã giúp đỡ quý vị xây dựng mái ấm tại Mỹ không? Người bảo lãnh quý vị là ai? Tại sao quý vị đến và sống tại thành phố Portland này mà không phải thành phố khác?
KT: Chủ Fubonn là bạn cùng quê bảo lãnh chú qua Portland. Sếp của chú sau đó bảo lãnh cho chú. Bạn của chú chủ Fubonn hướng dẫn mướn nhà. Mấy bạn trong hãng với social worker giúp. Mới qua chú nói tiếng Anh kiểu Việt nam sau này chú nghe đt còn biết người mỹ đen vs mỹ trắng.
Tổ chức USCC downtown Portland đường số 8 vs Washington có cha Park thuộc về Thiên Chúa Giáo hay giúp người dân. Có trung tướng Thuần làm ở dưới giờ ổng già nghỉ hưu rồi. Ổng còn sống ở Portland mà già chắc không nhớ, gần 90 rồi. Chú không thuộc bên đó, chú người tin lành CWS ở NE portland hay sao chú ko nhớ rõ.
XV: Ấn tượng đầu tiên của quý vị về Portland là gì?
KT: Lúc trước xuống phi trường Seattle bằng hãng Alaska mới thành lập. Trên chuyến bay từ Seattle về Portland cùng vợ với 4 đứa con ko biết làm gì mà ăn đây. Cũng lo và phân vân lắm. Lúc xuống phi trường Portland thấy kết cấu nó khác. Ở vn thường nhà ngói, vách ximang. Nhà bên đây nhà cây nhà gỗ, xe cộ cũng nhiều. Người vn thường có câu ‘trời sinh voi sinh cỏ" nên rồi cũng sống được.
Lúc chú đến toàn Mỹ trắng ko à, ít người Châu Á lắm. Thấy hơi lạ cũng hơi sợ. Mọi sự đều cố gắng học hỏi. Đi làm chú học hỏi đồng nghiệp người Mỹ cách nói tiếng anh, cách phát âm. Họ hết sức vui vẻ, thân thiện và hết sức giúp đỡ lắm. Ví dụ mình bị tai nạn xe họ gọi hãng bảo hiểm giùm vì mình không biết tiếng Anh. Thấy mình hết bơ vơ. Hồi đó mới đi làm cũng sợ lắm.
XV: Xin quý vị miêu tả khu dân cư của quý vị tại Portland khi quý vị mới bước chân tới đây. Quý vị có cảm thấy bị cô lập hoặc quý vị có thấy người Mỹ gốc Việt nào ở gần đây không?
KT: Hồi đó thành phố nhỏ lắm. Từ sau năm 2000 dân số mới tăng. năm 1998 dân vn ở cali lên đây ở nhiều hơn. Dân đông thì tp phát triển nhiều hơn. Hồi trước k có kẹt xe. T7 cn ra đường k thấy xe vì k ai đi làm. Giờ ngày cuối tuần cũng kẹt xe. Mức sống rẻ xăng có mấy chục xăng, đồ ăn cũng rẻ. Sống rất dễ nhưng từ từ dân đông thì thương mại phát triển rồi housing thì giá nhà từ từ lên, đồng tiền từ từ mất giá rồi biến động về kinh tế.
Riêng vs chú môi trường Portland or rât tốt. Khí hậu mát mẻ như đà lạt. dân hiền hoà. Giờ hơi có biến động là dân hút xách nhiều quá. Người ăn xin hồi xưa ở bus station xin quarter ko à. giờ an xin họ đứng ngã 4 xin ko à. Xưa không có.
Xưa có loại nhà range có 1 tầng có basement vs double gara đất rộng. basement hè ở mát còn đông ở nóng. những năm gần đây nhà kiểu đó k còn nữa giờ đất chật họ cất nhà có tầng. Giờ basement họ ko làm nữa, ko đào đất nữa. Giờ nhà k có đất nên single gara 10 năm trở lại.
Người việt con đông hay mua nhà lớn xong con nó chuyển đi xong bán nhà lớn mua nhà nhỏ.
Lúc chú mới đến 205 mới sắp mở. có mỗi I5 thôi. cũng hay kẹt xe. Hồi xưa bảng quảng cáo bằng giấy ko. Đường xá bây giờ tốt hơn, bảng báo đường bằng điện cảnh báo kẹt xe đồ tốt hơn, ở xa cũng thấy. iPhone có cũng biết kẹt xe. Hồi xưa ít người đi xe đạp k có lane có xe đạp.
Tuck Lung là nhà hàng dưới phố đường số 4, chợ Fong Chong kế bên. 7 stars & House Louis cũng đóng cửa hết. Đầu tiên ở đây có chợ Việt Nam ở đường Tillamok rồi chợ Mekong đường 39 giờ dẹp hết rồi. Hồi chú qua 4-5 cái họ sang cho người khác. Sau đó tới chợ của thằng Tiên ở đường Belmont chú k nhớ. Rồi tới chợ An đông rồi Phương Đông đường Killingsworth, chợ Thanh Thảo đường Sandy sau mới chợ Fubonn, Hồng Phát giờ sắp có Thuận Phát.
82 hồi xưa bán xe hơi mắc lắm rồi có K-mark nữa sau đó họ dọn ra khỏi Portland xuống Beaverton vs Milwaukie. Chỗ Legin đường 82 giờ bán cho pcc. mấy cái mall là mới đó. Xưa có mỗi Loyld Center tiện lợi hơn. Người Việt ngày càng nhiều hơn. xưa người việt ở rải rác không có tập trung.
XV: Quý vị có thấy khó khăn để hội nhập với cuộc sống ở đây không? Một số thách thức quý vị gặp phải là gì?
KT: Có chuyện gì có điện thoại chẳng hạn như kiếm cảnh sát có điện thoại. Cuộc sống bên đây cao, đời sống khác. Khu dân cư phức tạp, dưới buôn bán trên ở. Ở đây khu buôn bán vs dân cư riêng. Có rửa đường quét đường. Ngôn ngữ khó khăn.
Chú có việc nên chú nuôi được gia đình nhưng mình ko bằng người tới trước đã có nhà có xe mới. Mình mới tới mua xe cũ mướn nhà thôi. Thực sự cũng hơi khó khăn. Lúc mình đi làm nuôi con cũng cố gắng cho con có đủ phương tiện để học hành để bước vô xã hội dễ hơn. Con mình phải giỏi vs khá hơn mình. Hồi xưa chú k đi vacation hay gì hết vì chú mới qua ko biết được nhiều. Hè chú vô chỗ đường Lombard vs Columbia mua vé một tháng hè cho con bơi. Giờ tụi nó cháu chơi đủ thể thao soccer này kia. Cháu chú được chơi đủ thứ, đi camping, hiking, basketball rồi đủ thứ hết. Con cháu chú tốt hơn thì xã hội cũng tốt hơn.
XV: Quý vị có biết những sự kiện nào đã mang người Việt đến gần với nhau không? Quý vị có biết cụ thể những nơi nào mà người Việt hay tập hợp không? Có nhà hàng, cửa hàng, hoặc các tổ chức tôn giáo nào mà gia đình quý vị đặc biệt thường xuyên đến không? Quý vị biết bằng cách nào mà khu phố của quý vị thay đổi không?
KT: Vấn đề chủng tộc nước nào cũng có hết. Ở vn còn phân biệt nam bắc như người vn k thích người bắc. Ở mỹ cũng vậy khác ngôn ngữ lối sống và cá tính. Ví dụ như ở trường, người tị nạn được ăn free nhiều khi người mỹ phải trả tiền phải xếp hàng ăn sau họ k vui và ganh tị. Cái đó là một vài cá nhân thôi. Dần dần thì sự kì thị bị san bằng. Chú thấy k bị kì thị. Chú k nói tiếng anh rành họ cũng vui vẻ. họ cũng hiền lành. Chú làm 3 mươi mấy năm chú train nhiều người. Họ k chế nhạo người khác. Họ hiền lành. Người vn hay chế nhạo người khác nhưng người Mỹ thì ko. Họ có kiến thức cao ít nhất là high school có ý thức giúp đỡ người mới và thân thiện.
XV: Quý vị đã làm công việc gì và quý vị có thể so sánh công việc đó với công việc quý vị đã làm ở Việt Nam nó giống và khác nhau như thế nào?
KT: Chú từng là sĩ quan không quân Air force. Chú qua mỹ chú làm cho hãng WACKER làm operator.
Ở vn mình đi lính nhà binh có kỷ luật, giờ giấc và trong tình trạng chiến đấu kề bên sự sống chết. nhiều đêm báo động phải thức giấc dậy canh phi trường. Vn chiến tranh làm ko có giờ nghĩ nhưng trong tình trạng luôn sẵn sàng chiến đấu nên nó khác. Bên đây làm trong production cũng có giờ giấc ngày 8 tiếng. Có policy giờ ra vô với break nhưng ko phải chiến tranh nên khác. Focus vào làm ra sản phẩm tốt với nhiều sản phẩm hơn.
Trước khi đi lính chú là sinh viên trường luật ở Sài Gòn. Rồi năm 1969 chú vô lính trù bị thủ đức rồi sau chuyển qua không qua.
XV: Quý vị nuôi dạy con ở Portland như thế nào? Nếu con của quý vị học trường công Portland, quý vị thấy nó tốt không?
KT: Chú có 4 đứa con. Bà xã chú mổ tim 2 lần năm 1980 vs 2003. Bả mất 2015 tháng 4. Con chú học đường Benson high school. Trường bên đây khác vn. Vn học tiểu học xong phải thi, xong trung học cũng phải thi lấy bằng. Đệ Tứ trung học đệ nhất là như freshman bên này. Sau đó đệ tam, đệ nhị là tú tài 1 sau đó phải thi đậu mới lên. Đệ nhất là tú tài 2. Nó chia làm 4 loại: ban A biology, ban B math, ban C language, ban D cổ ngữ. tất cả phải làm national test, cả nước thi họ cấp bằng sau đó mới học lên rồi vô đại học. Học văn chương hay luật khỏi thi. Học kỹ thuật hay y khoa dược phải thi. 200 000 ngươi họ lấy có 200 người. Sau 75 chú ko biết. Hồi chiến tranh học mà rớt phải đi lính nên phải lo học. Có bằng có bị đi lính cũng được làm officer. Hồi đó có 2 trường sĩ quan: thủ đức hết chiến tranh được giải ngũ về vs siêu âm đà lạt (phải có tú tài 2) phải đi suốt đời đến lúc về hưu vì mình tình nguyện đi.
Bên đây nó khác. Mấy đứa con của chú hồi học middle school xuất sắc lắm. Lên high school cha mẹ ko control được mấy đứa nhỏ. Vô đại học dễ hơn vn vì có nhiều đại học. Trường nào đủ điện thì mình học, chính phủ cho mượn tiền. bên vn học cha mẹ lo. Bên đây cha mẹ income thấp con học bác sĩ được vi có chính phủ hỗ trợ. Bên đây hoà bình nên học nhẹ nhàng hơn. Bên đây học cả ngày chớ k phải nửa ngày như vn nên có nhiều activities. Nó có hệ thống rõ ràng. Ở vn phải rất cố gắng. Bên đây học đều đều ít áp lực.
Chú k có bằng cấp làm operator chú nhận thấy ở mỹ mình muốn có cuộc sống vững chắc phải có bằng cấp. Bằng càng cao càng dễ. Chú nói với mấy con chú là con k có ràng buộc chiến tranh nên cố gắng học. tiền bạc đừng lo để ba cố gắng lo cho tương lai và có cuộc sống vui vẻ. 4 đứa con của chú thành đạt hết.
XV: Những vấn đề kinh tế và xã hội nào đáng chú ý nhất trong cộng đồng người Việt, hay với người tị nạn nói chung ? Các chương trình của thành phố, tiểu bang hoặc liên bang có thể giúp nhiều cho các vấn đề này không?
KT: Vấn đề mẹ đơn thân hay bị bạo hành ở đây có sự giúp đỡ của mấy người làm cho cộng đồng rồi xin trợ cấp như là cô Hạnh xin cho cô Vân ly dị chồng rồi nuôi con. rồi mấy người mới tới ko biết luật đồ được hướng dẫn xin việc làm. Bạn bè hay giúp đỡ thi bằng lái. Hồi xưa có mấy chỗ giúp người mình tìm việc làm đông lắm mà sau đi đâu hết.
Hội đoàn cựu quân nhân
XV: Những vấn đề của xã hội (cụ thể ở Portland) hoặc vấn đề về chính trị địa phương nào mà quý vị thấy là quan trọng nhất đối với cộng đồng người Việt?
KT: Vấn đề chữ quốc ngữ vn vì nó chỉ có 1 vần thôi rất dễ học nhưng rất khó nói. Nói khó đúng. Mấy đứa là người Việt như con chú đẻ bên VN mà nói tiếng Việt không rành. Như là hướng đạo người Mỹ hay có người Việt không có vì người Việt ở rải rác và cha mẹ đi làm không ai làm. Chỉ nhờ mấy đài Việt Nam thôi.
Từ ngữ trước 75 khác tiếng Việt sau này. Ví dụ “đi sự kiện" là từ chung chung thì là từ mới, trước 75 ko có. Về văn hoá thì không biết lớp trẻ giữ được không vì lớp già chết dần hết. Như trên đài đó họ nói sai hết. Ví dụ nói thuốc men mà quảng cáo nói “ưa thích" là sai vì thuốc thì không thích, phải nói là nhiều người “ưa chuộng” và sử dụng có công hiệu. Ví dụ như Việt Cộng là viết tắt của những người theo Đảng Cộng Sản, không dùng từ đó cho một đất nước vì nước Việt Nam đâu chỉ có 1 đảng. Trung Cộng cũng là không đúng cho một đất nước được.
XV: Những nhóm hoặc tổ chức nào quý vị tham gia hoặc quý vị luôn đến để nhờ sự trợ giúp ? Có những cá nhân nào trong cộng đồng là người lãnh đạo và hướng dẫn?
KT: Qua đây ai cũng lo đi làm ngày thường, cuối tuần chúng tôi phải lo đi chợ, nấu ăn, giặt giũ. Gặp nhau ở chợ, đám tiệc với hội đoàn như là ngày quân lực hay là người công giáo ngày chủ nhật đi nhà thờ gặp nhau. Bên đây đời sống cao nhưng ai cũng phải đi làm hết. Ai thất nghiệp thì cũng được ăn tiền thất nghiệp còn bên Việt Nam hồi xưa chưa có luật đó. Cả nhà ai cũng tới tuổi đi làm để đóng thuế rồi về già họ có tiền hưu có lợi cho họ. Ở vn hồi xưa trước 75 nghỉ việc hãng cho vài trăm nghìn là xong. Bên ni còn có bảo hiểm sức khoẻ cho nhân viên để họ yên tâm đi làm. Đời sống nó khác sau. Hồi mới tới thấy nhiều xe cái mất hồn.
Chú nhớ có ông Nguyễn Bác Ái rồi ông Kim Bảng hồi xưa lãnh đạo người VN còn anh Tháo là sau này thôi.
XV: Cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở Portland thay đổi như thế nào? Quý vị có lo lắng về thế hệ trẻ người Mỹ gốc Việt?
KT: Lúc trước khi HO qua: người qua trước 75 được Mỹ giúp qua đi công cán bị kẹt lại cỡ 1% thôi. Họ anh văn khá hơn làm nv cao cấp trong hãng mỹ: họ tổ chức lễ tết hay trung thu. Chưa thành lập cộng đồng vn. Họ lấy vợ Mỹ nhiều. Người như chú qua 86-87 đủ thành phần. Người qua HO năm 90: bắt đầu thành lập các hội như Thủ Đức, Đà Lạt. Họ qua đông, cả gia đình luôn họ kết hôn với người Việt nhiều hay về Vn cưới vợ nhiều hơn.
Nếu tiếng Việt không có thời gian và không gian phát huy thì mai một hết.
XV: Hiện tại quý vị và đất nước Việt Nam như thế nào? Quý vị có quay lại thăm không? Quý vị có giữ liên lạc với người thân không?
KT: Gđ chú qua đây hết. Đông lắm. Chú về 3-4 lần. Bà con cũng còn nhưng cũng ít vì họ mất gần hết rồi. Ba má chú cũng vượt biên qua đây rồi mất bên đây. Bên anh em vợ cũng ở đây vs Seattle.
Xuannha Truong Vo: Could you start by telling us where and when you were born and giving us a brief overview of your life here in Portland?
Ken Truong: My name is Ton Cuong Truong, or Ken Truong. I was born in Vietnam on December 3rd, 1948. I went to the United States in 1979 as a refugee. I crossed the border for the third time. There were three types of refugees: the first priority was for the people working in the United States, the second priority was the parents who sponsored their children, and the third priority was the ones who used to work for the previous government of Vietnam.
XV: What were the circumstances that brought you to Portland?
KT: I crossed the border from Vietnam to Malaysia, then went to America. There was a close friend who was my sponsor, the current owner of Fubonn Shopping Center. He is Vietnamese- Chinese. He was a refugee who got helped by an Indian ship and then he went to Japan and finally to the United States. I contacted him when I was at the Malaysian camp. Some people had children in the United States and Australia who had contact information for those sponsors.
XV: Are there organizations, family members, or friends who helped your family establish itself in the United States? Who was your sponsor? Why did you come to the city of Portland specifically?
KT: Fubonn Shopping Center’s owner, who also came from my hometown, sponsored me to Portland and helped me rent a place to live. My boss then sponsored me. Friends in the company I worked with and some social workers helped me out. At that time, I spoke Vietnamese-style English. After a while, I could recognize if it was a Black American or a white American on a phone by their voice.
The USCC [United States Catholic Conference] organization in downtown Portland [at 8th Street and Washington Street] has Pastor Park who is Christian and helps the community. There was a lieutenant-general named Thuan in the lower position, now he has retired. He still lives in Portland, but he does not remember anything because he is almost ninety years old. I am not part of that. I am Catholic who belonged to the CWS [Church World Service] organization in Northeast Portland. I do not remember it clearly.
XV: What were your first impressions of Portland?
KT: Previously, I came to the Seattle airport with the newly-established Alaska company. On the flight from Seattle to Portland with my wife and four children, I did not know what to do. I was also worried and confused. When I arrived at Portland airport, I found it was so different. In the villages in Vietnam, houses were built by tile and cement walls. The houses here are wooden houses. Vehicles are also abundant. I like one Vietnamese idiom: “God gives birth to elephants, so he can live.” It applied to us.
When I came to America, they were all white, very few Asians. It was a bit scary and a little strange. I tried my best to learn. Going to work, I learned from an American colleague how to speak English and how to pronounce. They are very happy, friendly, and very helpful. For example, if I had an accident, they called the insurance company because I did not know English. I felt helpless sometimes. At that time, I was scared to work.
XV: Describe the neighborhood in Portland you first settled in. Did you feel isolated or were there other Vietnamese Americans nearby?
KT: Back then, the city was small. Since 2000, the population has increased. In 1998, more people from California came here to stay. The city was growing along with the population. There were less traffic jams before. The streets were almost clear on the weekend because most of us worked on weekdays. Now there are also traffic jams on the weekend. The cost of living was low, with affordable gasoline and cheap food. Life was easy. However, with the growth of the economy along with more houses, the prices went up slowly, the money slowly depreciated and then fluctuated in the economy.
The Portland environment is very good. The weather is cool, the same as Da Lat city in Vietnam. Gentle people. Now it is a little volatile, people smoke and use drugs too much. The beggars in the past were at the bus stations asking for quarters. Now they stand at most intersections. It was not like that before here.
Houses used to have basements and a large double garage. The basement is cool in summer and warm in the winter, which is good. In recent years, they stopped digging the land to build basements in houses. They build houses with different levels and single garages because they have less space. I think it has happened in the last ten years.
Vietnamese often have big families and they usually buy large houses, then they have to sell the big one to get a smaller one when their children move out. When I first came to the United States, I-205 was about to open. I-5 was the only freeway in town with traffic jams sometimes. In the past, the billboards were paper. Roads are now better and electric road signs warn about traffic jams, which is much better for us to know ahead of time about traffic. The iPhone is also good for that. In the past, there were few cyclists and they had no bicycles lane.
Tuck Lung was a restaurant on 4th street, Fong Chong Market was next door. Seven Stars and the House of Louie were also close. There was a Vietnamese market on Tillamook Street and Mekong Market on 39th Avenue with four or five different owners. They have all disappeared. I think it was another market owned by a person named Tien at Belmont street. Then to An Dong Market, Oriental Market on Killingsworth Street, and Thanh Thao market on Sandy Boulevard. Recently, we have new markets such as Fubonn, Hong Phat, and we used to have Thuan Phat.
82nd Avenue used to have a lot of second-hand car shops and K-mart that moved out of Portland to Beaverton vs Milwaukie. Legin on 82nd Ave was closed and Portland Community College is there now. The malls are new. Lloyd Center was the only mall in town which was convenient for us to shop there. Vietnamese used to live all around the town, not the same neighborhood as currently.
XV: Was it hard to adjust to life in America? What were some of the challenges you faced?
KT: We can call the police on the phone if something happens. Life quality here is higher and different than in Vietnam. In Vietnam, they can live upstairs and have business downstairs at their houses. [In Portland] we have different areas for businesses and residents. They clean the street, which is good.
Language is a problem. I have a job so I can support my family but I was not as wealthy as the people who came here before me. I just bought a used car and rented an apartment. It was quite difficult. When I was working to raise my kids, I also tried to give my children enough means to study to get into society more easily. My children must be good and better than me. In the past, I did not go on vacation or anything because I just did not know much. In summer, I went to Lombard Street and Columbia to buy a summer ticket for my child to swim. Now my grandkids play soccer and other sports. They join in everything—go camping, hiking, basketball, and do other things. My children are better, and society is better.
XV: What events brought people together in the Vietnamese community? Were there particular places in particular where they gathered? Were there restaurants, shops, or religious institutions that your family particularly frequented? In what ways has the neighborhood changed since then?
KT: Racism is an issue in any society. In Vietnam, there is a distinction between the people from the north and people from the south. In America, it is also due to different lifestyles, personality and languages. For example, at school refugees get free food when Americans have to pay to line up. Some American was unhappy and jealous about that. That was just a few individuals. Gradually, discrimination has flattened. I was not discriminated against by anyone. I did not speak English well, but they were friendly to me. They were also polite. I worked there for thirty years and I trained so many people. They do not mock others. They are polite. The Vietnamese people mock others but the Americans do not. They have a high level of knowledge, at least high school, with a sense of helping new and friendly people.
[Interview continues in Vietnamese. No further English translation available.]